- Năm 2017, Bắc Kinh tuyên bố mục tiêu trở thành cường quốc AI hàng đầu thế giới vào năm 2030, và đến nay đang tiến rất gần. Năm 2025, Trung Quốc dự kiến chi gần 100 tỷ USD (≈85,7 tỷ euro) cho AI, kết hợp cả khu vực nhà nước và tư nhân.
- DeepSeek – startup mới nổi của Trung Quốc – gây chấn động toàn cầu khi phát triển mô hình ngôn ngữ lớn (LLM) cạnh tranh với ChatGPT và Grok nhưng chỉ cần phần nhỏ chi phí và sức mạnh tính toán. Trong khi đó, Alibaba tung ra mô hình AI mạnh mới và mở rộng trung tâm dữ liệu toàn cầu; Tencent giới thiệu Hunyuan-A13B, mô hình nhanh hơn, thông minh hơn và mở cho nhà phát triển.
- Pedro Domingos, giáo sư tại Đại học Washington, nhận định: “Trung Quốc không còn chạy sau, mà đã ở tuyến đầu AI.” Ông nhấn mạnh Mỹ không còn bỏ xa như nhiều người tưởng, và Trung Quốc từng đi trước Mỹ trong nghiên cứu deep learning từ năm 2010 (Baidu).
- Hiện Trung Quốc chiếm 14/20 mô hình AI hàng đầu thế giới (theo bảng xếp hạng OpenCompass, 18/10/2025) trong các lĩnh vực lý luận, toán, kiến thức và lập trình – với 9 mô hình nguồn mở, trong khi Mỹ không có mô hình nguồn mở nào ở nhóm này.
- Sức mạnh của Trung Quốc nằm ở quy mô dân số hơn 1 tỷ người trực tuyến, tạo “phòng thí nghiệm tự nhiên” giúp AI học và triển khai cực nhanh. Các mô hình như DeepSeek, Qwen-3, Kimi K2 được phát hành miễn phí, thúc đẩy cộng đồng lập trình viên nội địa và toàn cầu.
- Tuy nhiên, Trung Quốc vẫn bị hạn chế tiếp cận chip tiên tiến của Mỹ, buộc phải tự phát triển ngành bán dẫn nội địa. Sau lệnh cấm của Washington, Bắc Kinh đáp trả bằng cách cấm nhập chip Micron của Mỹ và tăng đầu tư cho Cambricon Technologies, công ty chip AI có doanh thu quý tăng 14 lần so với năm ngoái.
- Giới chuyên gia cho rằng lệnh cấm chip Mỹ phản tác dụng: buộc Trung Quốc tối ưu hóa chip cũ, tìm cách “huấn luyện thông minh hơn thay vì mạnh hơn”. DeepSeek là ví dụ tiêu biểu – đạt hiệu năng cao dù chạy trên phần cứng trung cấp.
- Trong khi Mỹ vẫn dẫn đầu ở AI tiên phong (frontier AI) – các mô hình có khả năng lập luận, hiểu ngôn ngữ và ra quyết định tự động – Trung Quốc lại dẫn đầu trong ứng dụng thực tế và xuất khẩu AI ra các nước đang phát triển, đặc biệt tại châu Á, châu Phi và châu Âu, nơi Alibaba và Huawei xây dựng trung tâm dữ liệu và nền tảng điện toán đám mây giá rẻ.
- Bắc Kinh còn xuất khẩu chuẩn mực quản trị AI theo hướng “giá trị Trung Quốc”, muốn ảnh hưởng đến cách AI diễn giải lịch sử, văn hóa và chân lý. Domingos cảnh báo: “Ai kiểm soát mô hình ngôn ngữ lớn sẽ kiểm soát cả quá khứ lẫn tương lai.”
- Theo Robin Feldman (Viện Luật và Đổi mới AI, Đại học UC San Francisco), “cuộc đua AI đã trở thành Chiến tranh Lạnh kiểu mới, nơi quốc gia nào nắm ưu thế AI sẽ thống trị thế giới.”
📌 Trung Quốc đang rút ngắn khoảng cách công nghệ với Mỹ nhờ AI nguồn mở, thị trường nội địa khổng lồ và năng lực tối ưu hóa phần cứng cũ. Hiện Trung Quốc chiếm 14/20 mô hình AI hàng đầu thế giới trong các lĩnh vực lý luận, toán, kiến thức và lập trình – với 9 mô hình nguồn mở, trong khi Mỹ không có mô hình nguồn mở nào ở nhóm này. Trung Quốc dẫn đầu trong ứng dụng thực tế và xuất khẩu AI ra các nước đang phát triển, đặc biệt tại châu Á, châu Phi và châu Âu, nơi Alibaba và Huawei xây dựng trung tâm dữ liệu và nền tảng điện toán đám mây giá rẻ. Bắc Kinh còn xuất khẩu chuẩn mực quản trị AI theo hướng “giá trị Trung Quốc”, muốn ảnh hưởng đến cách AI diễn giải lịch sử, văn hóa và chân lý.
Tổng hợp.
